Podróżowanie bez śmieci

Co to jest ZERO WASTE?

Żyjemy w erze plastiku. Współczesny człowiek od najmłodszych lat bawi się plastikowymi zabawkami, je produkty zamknięte w plastikowych (zwykle jednorazowych) opakowaniach, stosuje kosmetyki z zawartością plastiku, korzysta z plastikowych dobrodziejstw technologii, sezonowo zmieniając telefon, telewizor i samochód na nowe. Większość plastikowych opakowań jest nie tylko szkodliwa dla zdrowia, ponieważ zawiera niezdrowe substacje chemiczne (np. bisfenol, ftalany, antypiryny i inne), ale także szkodzi środowisku naturalnemu. Statystyczny Polak produkuje ok. 283 kg śmieci rocznie (dane GUS z 2015r.), a liczba ta z roku na rok się powiększa. Nasza planeta coraz gorzej radzi sobie z ekspresowo powiększającą się populacją i przedostającym się do ekosystemu plastikiem. Działania każdego z nas mogą doprowadzić do znacznej redukcji śmieci, co nie rozwiąże globalnego problemu z dnia na dzień, ale od czegoś trzeba zacząć. ZERO WASTE to próba świadomego podejścia do tematu śmieci, konsekwentne oganiczanie odpadów na każdej płaszczyźnie życia, a także krok w kierunku poprawy kondycji Ziemi. W tym artykule zebraliśmy porady na temat podróżowania bez śmieci.

[blockquote text="Zero waste, w dosłownym tłumaczeniu „brak śmieci” lub „brak marnowania” to styl życia, zgodnie z którym człowiek stara się generować jak najmniej odpadów, a tym samym nie zanieczyszczać środowiska." show_quote_icon="yes" text_color="#246c87"]

Definicja według Polskiego Stowarzyszenia Zero Waste

ZERO WASTE w praktyce

Życie zgodne z filozofią ZERO WASTE prowadzi do polepszenia jakości życia i długofalowych oszczędności. Nawiązuje do zasady minimalizmu, czyli korzystania na co dzień tylko z tego, co jest niezbędnie potrzebne. Przestawienie się na życie bez śmieci może początkowo wydawać się nierealne w dzisiejszych czasach, ale wcale takie nie jest! W pierwszej kolejności należy sobie uświadomić czym właściwie są śmieci. Największe zagrożenie dla ekosystemu stanowi oczywiście plastik, a ponadto wszystkie odpady, które nie nadają się do ponownego użytku i nie są biodegradowalne. Wszystko zaczyna się zatem od codziennych świadomych wyborów. W supermarkecie zamiast warzyw i owoców opakowanych w plastik, możemy wybrać te bez opakowań; zamiast plastikowych butelek możemy sięgnąć po szklane, nadające się do recyclingu butelki; zamiast kawy na wynos w jednorazowych kubkach, możemy pić kawę z własnego termosu itd. Zgodnie z zasadami ZERO WASTE nie warto podążać za modą, sezonowymi trendami, należy zmienić nawyki, np. zamiast kupowania ubrań w sieciówkach lepiej postawić na odzież używaną z second-handów, zamiast wyrzucać sprzęt elektryczny i elektroniczny można postarać się go naprawić. Plastik, który jest już w obrocie można przetworzyć, przetapiając go na inne przedmioty codziennego użytku, o czym przekonuje Dave Hakkens, pomysłodawca projektu Precious Plastic.

Podróżowanie ZERO WASTE

Podróżowanie i ZERO WASTE brzmią jak oksymorony. Ten artykuł nie ma na celu zniechęcić do podróżowania (w końcu podróże kształcą!), tylko zainspirować do uprawiania świadomej turystyki. Jest wiele zasad, których warto się trzymać jako odpowiedzialny turysta. Zebraliśmy je poniżej, a ponadto skontaktowaliśmy się z polskimi ekspertami w tematyce ZERO WASTE.

Czym należy się kierować chcąc podróżować bez śmieci?

① Na krótkich dystansach wybieraj podróże pociągiem lub samochodem, a nie samolotem.

Latanie jest najbardziej szkodliwym dla środowiska sposobem przemieszczania się. Jedna podróż samolotem na trasie w obrębie Europy zanieczyszcza środowisko bardziej niż codzienna jazda samochodem przez cały rok. Tym samym częstsze loty znacznie przyczyniają się do rozwoju efektu cieplarnianego. Spaliny lotnicze są szkodliwe dla środowiska, a hałas startujących i lądujących samolotów negatywnie wpływa na przyrodę, jak i na zdrowie i samopoczucie człowieka. Coraz więcej firm i organizacji przyczynia się do unikania, redukcji i kompensacji emisji CO2.

Na stronie Atmosfair lub MyClimate można obliczyć nasz tzw. ślad węglowy (ang. carbon footprint), czyli wpływ na środowisko każdego dokonywanego przez nas lotu. Następnym krokiem jest ofiarowanie datków na projekty proekologiczne w wymiarze proporcjonalnym do ilości emisji.

Sprawdziliśmy, jaki pozostawimy ślad węglowy, jeśli na trasie Kraków-Warszawa zdecydujemy się na lot samolotem (w obie strony), zamiast podróży pociągiem – dane poniżej.

Zgodnie z filozofią ZERO WASTE powinniśmy na takim odcinku zdecydować się na podróż pociągiem, bo posiada ona korzystniejszy bilans ekologiczny. Taki przejazd jest komfortowy – przez całą drogę możliwe jest korzystanie z wifi, więcej jest przestrzeni do odpoczynku i pracy niż w samolocie, w niektórych pociągach skorzystać można z oferty gastronomicznej przewoźnika, a po zakończonym przejeździe łatwiej jest skomunikować się z centrum miasta. Przygotowanie do lotu samolotem oznacza zwykle dłuższy czas dotarcia na lotnisko znajdujące się poza miastem oraz wiąże się z obowiązkowymi kontrolami bezpieczeństwa.

Jazda samochodem to rozwiązanie pośrednie. Stary samochód zużywa dużo paliwa i emituje sporo spalin. Jazda pustym samochodem nie jest ekologiczna, zatem warto pomyśleć o przewozie dodatkowych pasażerów (w ramach tzw. carpoolingu czy carsharingu), których znaleźć można np. na Blablacar, CarPool24.pl czy JedziemyRazem.pl. Wspólne przejazdy przyczynią się także do dodatkowych oszczędności. Wiele polskich miast promuje takie rozwiązania, np. Kraków. Miasto od lat zmaga się ze smogiem, a idea wspólnych przejazdów to jeden ze sposobów ograniczenia ruchu i emisji spalin. Podczas weekendowych wycieczek poza miasto najlepiej przerzucić się na rower!

Coraz więcej firm motoryzacyjnych inwestuje w „zielone” samochody, a najlepsze modele mogą liczyć na prestiżowy tytuł „World Green Car”. W 2017r. nagrodę zdobyła Toyota Prius Prime.

② Zaplanuj posiłki

Wystarczy przestrzegać kilku podstawowych zasad, by podróż ZERO WASTE stała się możliwa. Zawsze warto mieć ze sobą bidon albo butelkę na wodę, które w każdym momencie można napełnić wodą z kranu, zamiast kupować gotowe napoje w opakowaniach, często w ogóle nie nadające się do wtórnego przetworznia. Przydatne mogą się okazać lniane ścierki i worki do zawijania jedzenia. Dzięki nim unikniemy kupowania produktów spożywczych w plastikowych siatkach lub reklamówkach. Najlepszym rozwiązaniem jest jednak własnoręczne przygotowanie jedzenia na podróż. Wtedy wiemy, z jakich produktów skorzystaliśmy i ile śmieci do tego zużyliśmy (im mniej, tym lepiej!). Unikniemy też jedzenia na wynos pakowanego w pojemniki z polistyrenu. Przyrządzone posiłki wkładamy do metalowych pojemników turystycznych lub słoików i zabieramy ze sobą drewniane sztućce lub po prostu takie, którymi posługujemy się na co dzień w mieszkaniu. Poniżej przedstawiamy kilka produktów ze strony addnature.pl, które mogą się przydać podczas planowania posiłków na podróż bez śmieci.

Lista produktów:

⒈ Stolowy bidon/ butelka na wodę ⒉ Kubek turystyczny ⒊ Pojemnik na jedzenie ⒋ Drewniane sztućce ⒌ Bawełniany ręcznik kuchenny do zapakowania np. kanapek lub owoców

③ Wyposaż kosmetyczkę

Sam zakup kosmetyków ZERO WASTE może przysporzyć problemów. Większość dostępnych w drogeriach artykułów zakmniętych jest w plastikowych opakowaniach. Warto zrobić przegląd własnej kosmetyczki i zadać sobie pytanie, czy naprawdę potrzebujemy takiej chemii dla skóry? W wielu przypadkach mniej oznacza więcej, zatem rezygnacja z wielu specyfików, czy przerzucenie się na produkty naturalne może znacznie poprawić kondycję skóry, czy włosów. Wiele kosmetyków przygotować można samemu, np.

✅ krem do twarzy (receptura według OgraniczamSię.com), ✅ naturalne mydło (receptura według DzieciSąWażne.pl), ✅ tusz do rzęs (receptura według ZielonyZagonek.pl).

Na polskim rynku pojawia się coraz więcej kosmetyków typowo ZERO WASTE. Przykłady stanowią m.in.: bambusowe szczoteczki do zębów z drewnianą rączką, wiele różnych rodzajów olejków roślinnych (np. arganowy, winogronowy, kokosowy, z pestek moreli – o oczyszczaniu twarzy olejkami możecie przeczytać na blogu MakeHappyDay) w szklanych buteleczkach, masła nawilżające skórę w słoikach i wiele innych. W poszukiwaniu kosmetyków ZERO WASTE warto zajrzeć także do sklepów internetowych – niektóre z nich to np.: Chwastny Sklep, Elamo, Drogeria Ekologiczna. Kolejnym krokiem na drodze ZERO WASTE jest zamiana produktów jednorazowych produktami wielokrotnego użytku, korzystanie z kosmetyków w opakowaniach zwrotnych lub wybór większych opakowań (małe opakowania, mini zestawy podróżne generują więcej śmieci). Zamiast jednorazowych wacików możemy się przerzucić na wielorazowe płatki do demakijażu lub specjalne ręczniki i gąbki. Manufakturą naturalnych kosmetyków w opakowaniach zwrotnych jest np. laboratorium i sklep Jan Barba. Całkowity ZERO WASTE jest niemożliwy, ale zmiana wielu przyzwyczajeń może doprowadzić do znacznej redukcji odpadów. Poniżej przedstawiamy propozycje wyposażenia kosmetyczki na podróż ZERO WASTE na podstawie produktów ze strony addnature.pl.

Lista produktów:

⒈ Własny ręcznik do mycia twarzy, zamiast jednorazowych wacików ⒉ Zestaw do manicure/pedicure ⒊ Bambusowa, wegańska i biodegradowalna szczoteczka do zębów ⒋ Kosmetyki w opakowaniach zwrotnych np. wazelina

Kilka wskazówek eksperckich na podróż bez śmieci

Jak z tematem podróżowania bez śmieci radzą sobie ci, którzy już od dawna żyją w zgodzie z filozofią ZERO WASTE i starają się ją propagować, dzieląc się swoją wiedzą z innymi? Jak przygotować się na wyjazd nie generujący zbędnych odpadów? – przedstawiamy porady polskich ekspertów w temacie ZERO WASTE, recyclingu, upcyklingu i ekologii.

O wskazówki dotyczące podróżowania bez śmieci zapytaliśmy:

✅ Julię, która na blogu upcyklingowym nanowosmieci.pl pisze „o ekologii, segregacji odpadów i pokazuję, jak dać niepotrzebnym rzeczom drugie życie”.

✅ Joannę, która na blogu organiczni.eu dzieli się swoimi przemyśleniami na temat ekologii w praktyce.

✅ Aleksandrę, która od ponad 2 lat stara się ograniczać śmieci, bo chce „zostawić dzieciom świat, z którego nadal będzie można korzystać”, autorkę bloga olchasosnowa.pl.

♳ Jak najlepiej przygotować się na podróż Zero Waste?

Podstawa to dobre planowanie swojej podróży, by niczego nie zapomnieć ze sobą zabrać. Najlepiej spisać listę – podobną do tej, z którą chodzimy na zakupy i w trakcie pakowania się wykreślać z niej włożone do torby rzeczy. Dzięki temu nic nas nie zaskoczy w podróży i nie zmusi do zakupu przedmiotów jednorazowych albo takich, które już mamy, ale zostawiliśmy w domu. 

Warto przewidzieć, ile czasu zajmie nam podróż i czy będziemy mieć dostęp do pitnej wody z kranu (w pociągu to niemożliwe). Dobrze więc pamiętać o tym, aby zabrać odpowiednią ilość jedzenia i picia oraz własne sztućce i wielorazowe serwetki czy chusteczki (do wycierania ust, rąk, nosa). Jedzenie spakujmy w wielorazowe pojemniki, do kanapek można użyć bawełnianych serwet lub owijek pokrytych woskiem (do kupienia lub zrobienia samemu). Jeśli wybieramy się gdzieś rowerem, to przewidywanie również jest podstawą. Bidon albo dwa (ja wybieram stalowy) oraz zapas jedzenia. Polecam samodzielne wypiekanie batonów energetycznych z płatków owsianych z dodatkami, dzięki czemu unikniemy gotowych produktów w papierkach. Jeśli jedziemy rowerem w bardziej odludne miejsce, warto zabrać trochę papieru toaletowego (z makulatury). Kobietom polecam sikawki do sikania na stojąco (przydatne, jeśli strój rowerowy składa się ze spodni na szelkach).

Przed podróżą trzeba postawić sobie pytanie – jaka aktywność w czasie mojej podróży wygeneruje najwięcej śmieci? Moim zdaniem to jedzenie – nie tylko napoje, nie tylko kawa i soki na wynos, ale także lokalne przysmaki, w które można się zaopatrzyć w sklepach, na ulicy lub na dworcach. Co się z tym wiąże? Jednorazowe sztućce, kubki, talerze i plastikowe butelki. Na zakupy, które chętnie robimy na wakacjach weźmy bawełniane torby i pojemniki, których używamy na codzień w domu. W ten sposób ograniczymy wyrzucanie woreczków foliowych. W czasie podróży z dziećmi, zwłaszcza małymi, także można ograniczać odpadki. Jeśli rodzice używają pieluch wielorazowych, trzeba się upewnić, że będziemy mieć warunki do prania i co ważniejsze do suszenia pieluszek. Można zabrać składaną miskę lub wiadro, własny proszek i wieszak do suszenia bielizny. Ten sposób przetestowałam. Na urlopie prałam ręcznie pieluchy i nie żal było mi na to czasu. Dzieci to także różnego rodzaju gadżety do karmienia i przewijania. Weźmy wielorazowe podkłady (pieluchy tetrowe i flanelowe sprawdzą się też jako ręcznik i ścierka), śliniaki, waciki i inne akcesoria. Jeśli na wyprawę zabieramy własne jedzenie, korzystajmy z wielorazowych pojemników, które potem wykorzystamy na miejscu ponownie, np. na street food. Kawy, herbaty pakujmy w słoiczki lub małe puszki. Potencjalne deszcze podczas wakacji? Zabierzmy kurtki, parasole, aby nie kupować foliowych (z reguły używanych jednokrotnie) płaszczów przeciwdeszczowych, bardzo tanich, a więc kuszących. 

♴ Co powinno znaleźć się w torbie podróżnika Zero Waste?

W dużej mierze zależy to od kierunku naszej podróży. Jeśli jedziemy w góry, na pewno przyda się własny kubek termiczny. Do ciepłej herbaty, ale nie tylko – w schroniskach możemy napełniać go wodą, zamiast kupować butelkowaną. Jeśli wybieramy się na urlop nad morze, możemy zabrać ze sobą swoją metalową albo bambusową słomkę do napojów – unikniemy jednorazowej, podawanej standardowo w barach i kawiarniach. Jeśli to krótka podróż z jednej miejscowości do drugiej, warto pomyśleć o spakowaniu przekąski do swojego pojemnika albo woskowanej chusteczki – zaoszczędzimy na jedzeniu kupowanym na wynos, ale też nie wyrzucimy do kosza styropianowego pudełka, folii aluminiowej czy innego opakowania z baru szybkiej obsługi. Ale niezależnie od kierunku i motywu podróży, w walizce mogą się znaleźć obowiązkowe elementy zero waste. To między innymi artykuły łazienkowe: zabrane z domu szampon, mydło, wielorazowe płatki kosmetyczne, w wypadku kobiet wielorazowe podpaski albo kubeczek menstruacyjny. To bawełniane worki, do których spakujemy bieliznę oraz buty. To też materiałowe torby, które spakujemy na wszelki wypadek – na zakupy w sklepie, na brudne ubrania, na śmieci zabrane ze szlaku.

W torbie podróżnika zero waste powinien znaleźć się pojemnik na wodę (stalowy bidon, szklana butelka) lub termos, jeśli potrzebujemy ciepłego napoju. Pojemniki na płyny i jedzenie powinny być wykonane z bezpiecznego tworzywa, najlepsze jest szkło i stal nierdzewna (niereagująca z kwasami). Można też używać silikonowych bidonów, które po opróżnieniu łatwo zwinąć w niewielki pakunek. Dobrze mieć chusteczki wielorazowe i woskowane owijki. Jeśli bierzemy ze sobą danie bardziej obiadowe (np. w termosie) lub np. sałatkę, niezbędne będą sztućce.